OLAY YERI YONETIMI

Çoklu yaralanmali olaylarda, yaralanmalarda, kazalardaki ölümlerin % 75-85’i ilk 20 dk içinde olmaktadir ve bu da genellikle acil tip sisteminin olay yerine müdahalesinden önce ortaya çikmaktadir. Bunun anlami olay yerine varildiginda yasama ümidi olmayan hastalar, ölmüs ya da ölmek üzere olacaktir.

Bu tür olaylarda duman inhalasyonu, kargasa sirasinda ezilmeler, multi-travma, gebe bayanlar ve daha önceden mevcut KOAH, astma, kalp problemleri, hipertansiyon gibi kronik hastaliklarin alevlenmesi de ortaya çikmaktadir.

Örnegin Oklahoma’daki terör saldirisinda ortamda ortalama 1000 kisi bulunmaktadir. Bunlardan altisi ölmüs ve maalesef bir çok yarali da acil tip sisteminin yardimi olmadan tibbi tedavi görmüstür. Oklohoma Sehrinde yaralanmalardan 410’u direkt patlama sonucu olusmustur. Ambulanslarla nakledilen 139 hastadan  % 32’si kirmizi, % 18’si sari ve % 50’si de yesil olarak kategorize edilmistir. Ek olarak 300 civarinda hasta da civar hastanelere baska yöntemlerle getirilmistir. Patlamaya bagli olarak 167 ölü bildirilmistir.

Türkiye’de gerçeklesen Türk Hava yollarina ait 232 uçus sefer sayili Trakya uçaginin diyarbakir’da düsmesinde 111 yaralidan 42 tanesi kirmizi, 125’i sari, 13’ü de yesil olarak isaretlenir. Bu yaralanmada hastanelere gelen hastalarla ilgili hiçbir kayda rastlanmamistir.

Triajin yetersizligi yaralilarin sistematik bir Sekilde dagitiminda sorun olusturmakta, zaten yogun olarak çalisilan acil saglik merkezlerini daha fazla mesgul etmektedir.

Hastalarin çevredeki uygun olabilecek diger hastanelere gönderilmesi yerine, genellikle en yakin hastaneye gönderilmektedir. Özellikle 112 acil saglik sisteminde, görevlendirilen istasyonlar kendilerine en yakin en uygun, en iyi bildikleri hastaneye götürme Seklinde uygulanmaktadir.

Bu durumda acil sistemi dagilmistir, saglayabilecegi gücün üzerinde vaka yükü altindadir ve eldeki mevcut imkanlar verimli ve efektif olarak kullanilamamakta,.hastalar ihtiyaç duyduklari tibbi destegi alamamaktadirlar.

Ankara 112 Acil saglik Hizmetlerinde gelistirilen Olay Yeri Yönetimi ve Triaj uygulamasi:

Olayin Komuta merkezine bildirilmesi ile ayni anda, daha önce belirlenmis istasyonlardan olay yerine en yakin olan en az üç (3) ambulans birden çikis yapar.

Olay yerine ilk varan, ambulans ekip Sefi OLAY YERI YÖNETICISI VE TRIAJ SORUMLUSU olarak komuta merkezi tarafindan görevlendirilir.

Ekibin ilk görevi gelecek olan iki ambulans disinda ek ambulansa ve/veya diger ekiplere (itfaiye, sivil savunma vb) gereksinim olup-olmadigini saptamaktir. Bunu belirleyen ekip basi komuta merkezine olayin niteligi hakkinda bilgi gönderir.

Komuta merkezinde görevli iki danisman hekimden biri ve veri hazirlama elemani sadece bu olayla ilgili bilgileri izlemeye, gerekli kayitlarini tutmaya, ikinci hat üzerinden görüsmeleri yaparak ve destek ekiplerini yönlendirmeye baslar.

Olay yerindeki olasi risklerin belirlenmesini yapan hekim alinmasi gereken önlemlerle ilgili olarak ambulans sürücüsü görevlendirerek, çevre güvenligini alir. Olay yeri güvenligi saglanmadan riskli bölgeye giris yapilmaz ve güvenli bir alanda riskin ortadan kaldirilmasi için ilgili ekiplerin (itfaiye, sivil savunma vb) gelerek müdahale etmesi beklenir. Bu sirada Komuta Merkezi ile sürekli temas halinde olayin gelismesi hakkinda bilgi gönderilir, görüntü aktarma sistemi olan ambulanslar (Mevkii, anittepe, Oran ve Etimesgut) ile merkeze olay yeri görüntüleri gönderilir.

Olay yerinin güvenli olduguna kanaat getirdikten sonra, olay yeri yöneticisi (ambulans hekimi) kazadan etkilenenlerin genel durumlarini saptayarak, triaj siniflamasini (START-Simple Triage and Rapid Treatment- siniflamasi) yaparken, yaninda bulunan saglik görevlisine (hemsire, saglik memuru ve/veya acil tip teknisyeni) vakalarin öncelikli aktarma siralamalarini ve yapilacaklari bildirir. Saglik görevlisi vakalarin üzerine triaj kartlarini üzerini doldurarak takar.

Ilk ambulansin olay yerine varmasini izleyen 2-3 dk içinde diger ambulanslar da ulasmaya baslar. Sonradan gelen ambulans hekimleri ilk gelen ekip baskanina gelerek görev ister ve onun yönlendirmesi ile öncelikli vakalarin gerekli ilk müdahalelerini yaparak kendi ambulanslarina alir ve yine olay yeri yöneticisinin komutu ile olay yerinden ayrilir. Ayrilisini telsiz anonsu ile Komuta Merkezine ileterek, gidebilecegi en uygun hastaneyi sorar. Gelecek anonsa göre ambulans yönlenir.

Bu sirada triaj siniflamasini tamamlayan olay yeri yöneticisi, ortami tekrar kontrol ederek, olasi riskleri gözden geçirir. Risklerin olusmadigina kanaat getirdikten sonra önceden belirlenmis olan siraya göre vakalarin müdahaleleri için ortamda bulunanlarin organizasyonunu saglar. Ekibindeki saglik personeli ile vakalarin müdahalelerinin gerçeklestirilmesini saglar. En son gelen ambulansin da olay yerindeki sonuncu vakayi almasi ile ve olay yerinde herhangi bir risk kalmadigina emin olduktan sonra ve Komuta Merkezinden onay alarak olay yerinden ayrilir.

Tüm bu olaylarin gerçeklestirilmesi sirasinda hem Komuta Kontrol Merkezi danisman Hekimi ve hem de sahadaki Olay Yeri Yöneticisi sürekli olarak birbiri ile telsiz baglantisi üzerinden haberleserek gereksinim duyulan destek hizmetlerini organize ve koordine ederler.

Vakalar canli ya da ölü olsun bildirildigi anda kayitlari merkez tarafindan kayit altina alinir ve ilgili hastaneler ile baglanti kurularak hazirlanmalari saglanir. Gerekiyorsa bazi hastanelerin afetzedelere hazirlanmalarinin saglanmasi için acil servisleri baska hastanelere tahliye edilerek bosaltilir. Gerektiginde bu hastanelere destek ekiplerinin ulasmasi için gereken organizasyonlar yapilir.

Olaylarin baslamasindan itibaren her 30 dakikada bir yazili rapor ile güncelleme yapilir. Olay yerindeki risklerin ortadan kalkmasi ile hastanelerden sonuçlar alinarak olayin Durum Raporu hazirlanir. Durum raporunda olayin olasi nedenleri, gelismesi, müdahale Sekilleri, gereksinimler, yapilanlar, vakalarin dökümü (o andaki saglik durumlari) ve eksik kalanlar konusunda ayrintili raporlar hazirlanarak, yerel idarecilere gönderilir.

Olayla ilgili tutulan kayit ve raporlar kayit, Istatistik ve Epidemiyoloji Birimi tarafindan derlenerek, bu konudaki diger birimlerden gelen bilgiler esliginde degerlendirmeleri yapilarak, çikan sonuçlar iç genelgelerle ilgililere ve tüm çalisanlara duyurulur.