OZURLULERIN DOGUM YERLERI 2004

ÖZÜRLÜLERİN DOĞUM YERLERİNE GÖRE ÖZELLİKLERİ (Ankara, 2004)

Ahmet Haki TÜRKDEMİR, Ersin ÖZEREN, Uğur BEBEK

ANKARA 112 ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ İL AMBULANS SERVİSİ

Ankara 112 Komuta Merkezi

AMAÇ: Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından 11Eylül2004-6Mayıs2005 tarihlerinde yaptırılan bir toplum taramasının verileri değerlendirilerek toplumdaki özürlülerin doğum yerleri ile özürleri arasındaki ilişki saptanmaya çalışılmıştır. Bu amaçla özürlüler köy, ilçe, il, büyükşehir ve dış ülke doğumlu olarak beşe ayrılmışlardır.

YÖNTEM: Toplum taraması sırasında saptanan 3872 özürlü ailesine bulundukları hanede uygulanan anket sonuçları bilgisayar ortamına girilerek, düzenlenmiş, standardize edilmiş, SPSS programı ile değerlendirilmeye hazır hale getirilerek, tanımlayıcı bir çalışma olarak hazırlanmıştır. Gereken yerlerde ki-kare ve one-way ANOVA testleri uygulanmıştır.

Özürlülerin doğum yerlerine göre özürlülüklerinin kaynaklarına bakıldığında köy doğumlu olanların %43,1’i doğumsal, %42,6’sı hastalık kaynaklı iken, doğumsal kaynaklı özürlülük ilçe, il ve büyükşehir merkezine doğru artarak %63,6’ya çıkarken, hastalık kaynaklı özürlülük oranı %29,5’e düşmektedir.

Köy doğumlularda ortopedik özürlülük birinci sırada (%38,7) iken kentte (%42,4) ilk sırayı zeka özürlülüğü almaktadır. Yine kırsal bölgede görme özürü ikinci sırada (%18,1) yer almaktadır. Yabancı ülke doğumlularda ise görme özürü hiç rastlanılmamaktadır.

Cinsiyet dağılımı yönünden önemli bir farklılık saptanamamıştır (E/K oranı=1,9).

Özürlüler yaş gruplarına ile doğum yerleri karşılaştırıldığında köy doğumluların %58,2’si grubunda iken kent büyükşehir doğumluların %72,6’sı 5,29 yaş grubunda bulunmaktadır.

Köy doğumlu özürlülerin %57,4’ü evli iken, büyükşehir doğumluların sadece %16,4’ü evlidir.

Doğum yerlerine göre eğitim düzeylerine bakıldığında okula gitmemiş olma oranı köy ve kentte farklı görünmemekte (%28,4’ü), buna karşılık köy doğumlularda ilkokul bitirme oranı %34,3, Özel Eğitim alma oranı %8,5 iken, büyükşehir doğumlularda ilkokul bitirme oranı %16 ve özel eğitim bitirme oranı %31,8 olduğu belirlenmektedir.

Özürlü ailelerin ikamet olarak en çok tercih ettikleri bölgeler Keçiören %17, Yenimahalle%16,2 ve Sincan %15,3 olarak saptanmaktadır. Bu sıralama köy doğumlularda Keçiören, Altındağ ve Yenimahalle, İlçe doğumlularda; Sincan, Yenimahalle, Altındağ, İl Merkezi doğumlularda; Sincan, Yenimahalle, Çankaya, Büyükşehir doğumlularda; Keçiören, Yenimahalle, Çankaya, Yabancı ülke doğumlularda ise ; Çankaya, Etimesgut ve Yenimahalle olarak ortaya çıkmaktadır.

Büyükşehir bölgesi doğumlularda akraba evliliği oranı %27,8 iken köy doğumlularda akraba evliliği %19,9’dur.

Özürlülüğün akraba evliliği ile olan ilişkisine veriler standardize edilerek bakıldığında ise akraba evliliği olan vakalarda özellikle zeka özürlülüğünün %30 ve işitme özürlülüğünün %29,3 artış gösterdiği (sırası ile 1,5 ve 1,4 kat daha fazla) görülmektedir. Bu durum köy doğumlularda işitme özürü için 2kat artış göstermektedir.

Özürlülüğün doğum yeri ile ilişkisinin araştırıldığı bu çalışmada özürlülerin kırsal alanda doğmuş olmasının dezavantaj oluşturmaktan çok, özürlülerin sosyal hayata katılımı sağlaması (evlilik oranı ve ilkokulu bitirme oranı) açısından daha avantajlı olduğu görülmektedir. Yine köy doğumlularda akraba evliliği beklenenden daha düşük görünmektedir. Bunun nedenlerinden biri kentte yaşayanların kendi sosyal çevrelerinden çıkma eğilimlerinin daha düşük olması olabilir. Özürlülerin kentte yerleşim yerleri sosyal hizmetleri daha kolay alabilecekleri ve sosyal hayatın yakın ilişkileri getirdiği bölgelerde yoğunlaştığı izlenmektedir. Bunun en önemli nedeni kentlerin özürlülerin yaşam ortamlarını sağlamaya yönelik organize olamaması olabilir.