KADIN PSIKIYATRI ACIL 2003
KADINLARDA PSIKOLOJIK ACILLER 2003
ANKARA 112 ACİL SAĞLIK HİZMETLERİNE BAŞVURAN KADINLARDA PSİKİYATRİK RAHATSIZLIKLARIN AĞIRLIĞI VE SONUÇLARI
Ahmet Haki TÜRKDEMİR, Gökhan GİRGİN, Tanzu ÇAVUŞ, Erhan ÖNAL
ANKARA 112 ACİL SAĞLIK HZİMETLERİ
2003 yılında Ankara 112 Acil Sağlık Hizmetlerine başvuran 24820 vakanın yaş ve cinsiyeti belirlenebilen 20.229 vakanın (başvuranların %81,5’i) 8352’si kadındır(yaşı ve cinsiyeti belli olanların %41,3’ü). Bu vakalar içinde ise 576’sı psikiyatrik nedenlerle başvurmuştur (Kadınların % 6,9’u).
AMAÇ: Başvuru oranlarının kadınlardaki farklılığı ve bu durumlarda yapılabileceklerin saptanması için tanımlayıcı bir çalışma olarak hazırlanmıştır.
YÖNTEM: Başvuran vakalar yaş, cinsiyetleri ve başvuru nedenlerine göre ayrılarak diğer gruplarla aralarında farklılık olup-olmadığı ki-kare ve t testleri ile saptanmaya çalışılmıştır.
BULGULAR
Kadınlarda psikiyatrik nedenlerle başvurular 12 yaşında başlayıp, 80 yaşına kadar sürmektedir, ortalama başvuru yaşı 35,5±15,3’dür (p>0,05). Diğer hastalık grupları ile karşılaştırıldığında zehirlenmeler (ort yaş 31,4) ve kadın-doğum hastalıkları (ort. yaş 30,6) dışında anlamlı derecede düşük yaşlarda acil servise başvurmaktadırlar.
Tablo 1 Acil Psikiyatrik Başvuruların Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Yaş Grupları | ERKEK | KADIN | TOPLAM | E/K | Sütun % | Satır % | Tüm Başvuralara Göre % |
0 Yaş |
|
|
|
|
|
| 0,0 |
1-4 yaş |
|
|
|
|
|
| 0,0 |
5-9 yaş | 1 |
| 1 |
| 0,0 | 0,0 | 0,0 |
10-14 yaş | 10 | 16 | 26 | 0,63 | 2,8 | 61,5 | 6,5 |
15-19 yaş | 42 | 83 | 125 | 0,51 | 14,4 | 66,4 | 21,9 |
20-24 yaş | 61 | 83 | 144 | 0,73 | 14,4 | 57,6 | 15,3 |
25-29 yaş | 51 | 57 | 108 | 0,89 | 9,9 | 52,8 | 12,3 |
30-34 yaş | 50 | 60 | 110 | 0,83 | 10,4 | 54,5 | 13,5 |
35-39 yaş | 32 | 55 | 87 | 0,58 | 9,5 | 63,2 | 12,0 |
40-44 yaş | 44 | 54 | 98 | 0,81 | 9,4 | 55,1 | 11,7 |
45-49 yaş | 22 | 51 | 73 | 0,43 | 8,9 | 69,9 | 11,2 |
50-54 yaş | 26 | 53 | 79 | 0,49 | 9,2 | 67,1 | 8,5 |
55-59 yaş | 13 | 19 | 32 | 0,68 | 3,3 | 59,4 | 4,0 |
60-64 yaş | 12 | 13 | 25 | 0,92 | 2,3 | 52,0 | 2,3 |
65-69 yaş |
| 14 | 14 | 0,00 | 2,4 | 100,0 | 2,2 |
70-74 yaş | 5 | 9 | 14 | 0,56 | 1,6 | 64,3 | 1,1 |
75-79 yaş |
| 7 | 7 | 0,00 | 1,2 | 100,0 | 1,0 |
80-84 yaş | 2 | 2 | 4 | 1,00 | 0,3 | 50,0 | 0,4 |
85 yaş üzeri | 2 |
| 2 |
| 0,0 | 0,0 | 0,0 |
TOPLAM | 373 | 576 | 949 | 0,65 | 100,0 | 60,7 | 6,9 |
Tüm başvurular içinde kadınlarda psikiyatrik nedenlerle olan başvurular kadınlarda 1,5 kat daha fazladır (Başvuruların %60,7’si). Aynı yaş grubu içindeki başvurulara bakıldığında 15-19 yaş grubundaki başvuruların % 21,9’u psikiyatrik nedenlerle olmakta iken 45-49 yaş grubu sonuna kadar % 10’un üzerinde seyretmekte, 50 yaş üzerinde % 5’in ve 60 yaş üzerinde % 2,5’in altına inmektedir.
Başvuru saatlerine bakıldığında 02-10 saatleri arasında % 19,1’i başvururken saat 212deki başvuruların % 7,5’ini oluşturduğu görülmektedir.
Sonbahar ve kış aylarında % 23’e düşen başvurular yaz aylarında % 29’a kadar çıkmaktadır.
Tablo 2 Başvurularda Saptanan Psikiyatrik Hastalıklar
Saptanan Psikiyatrik Sorun | Vaka Sayısı | % |
KONVERSİYON | 345 | 59,9 |
İNTİHAR | 146 | 25,3 |
DEPRESYON | 11 | 1,9 |
İLAÇ | 9 | 1,6 |
MANİK ATAK | 3 | 0,5 |
ALKOL | 2 | 0,3 |
DİĞER | 60 | 10,4 |
Toplam | 576 | 100,0 |
Acil olarak yapılan başvuruların % 59,9’u konversiyon, % 25,3’ü intihar girişimi tanısı almıştır.
Vakaların % 51,9’u hastaneye nakledilmiş, % 43,5’ine yerinde müdahale gerçekleştirilmiş, % 2,1’i hastaneler arasında nakledilmiş, vakalardan 5’i ölü (intihar girişimi) olarak tesbit edilmiştir (% 0,9’u).
Hastaneye nakledilen vakaların % 1,7’si hastaneler tarafından kabul edilmemiştir (5 vaka).
Gerek vaka seçiminde gerekse ambulansların vakalara ulaşmasında diğer vakalarla aralarında önemli bir zaman farkı saptanamamıştır.
SONUCLAR
Psikiyatrik rahatsızlıklar nedeniyle Ankara 112’ye yapılan başvurular kadınlarda vakaların % 6,9’unu oluşturmaktadır. Bu vakalar içinde kadınlar erkeklerden 1,5 kat daha fazladır.
Özellikle hayatı tehdit edici durumlar olarak intihar başvurularına gerekli özen gösterilmesine karşılık 2003 yılında 5 (beş) vakada ölümle karşılaşılmıştır.
Vakalar ağırlıkla gündüzleri başvurmakta, ancak 112 örgütlenmesi içinde psikolojik danışmanlık hizmetleri bulunmadığı için bu vakalara yeterli zaman ayrılamamaktadır. Gerek intihar girişimleri ve gerekse diğer tüm psikiyatrik türdeki vakalara gerekli tıbbi danışmanlık hizmetlerinin ilgili birimlerin de desteği ile sağlanması gerekmektedir.
Bu tür danışmanlık hizmetlerinin 112 komuta merkezi ile entegre oluşturulması ve başvuruların bu merkez tarafından izlenmesi hem gereksiz ambulans görevlendirmelerini azaltacak, ham de toplumun bu konudaki başvurularını yönlendirebilecekleri merkezler oluşturulmasını sağlayacaktır.
Özellikle konversif vakalar ile bilinç kayıplarının karışması ve seçim kriterlerinin belirgin olmaması, gerçekten hayati bir durumda ihtiyaç duyulan ambulansların meşgul olmasına ve ulaşma sürelerini uzatıcı etkide bulunmaktadır. Üstelik pek çok acil serviste de gerekli psikiyatrik danışmanlık hizmetleri organize edilemediğinden bu vakalar gerekli tıbbi danışmanlık ve bakım hizmetlerinden yoksun bırakılmaktadırlar.
ÖNERİLER:
1- Psikiyatrik danışma hatlarının oluşturulması ve 112 Acil Sağlık Hizmetleri ile entegre edilmeleri,
2- Hastane acil servislerinin psikiyatrik danışmanlık için yeniden örgütlenmesi
3- 112 Acil Servislerde vaka seçim kriterleri yeniden gözden geçirilmeleri ve yapılandırılmaları gerekmektedir.