ISDOYUMUNU ETKILEYEN ETMENLER Ankara 2001

GIRIS ARREST-03 MI-2003 ARITMI-03 SOLUNUM-03 Photo Page AMBLNSKAZA MUKERRER ASILSIZ VAKAREDDI ILETISIM ASKER TRAFIKAZA-03 YENIDOGAN DOGUM-03 BAGLANTILAR OLAY YERI AFET AFET2 OLUM-03 SIGARA KANSER ENFEKSIYON KANSER KANSER SIKLIGI GSMH KANSER KANSER ONYIL SITMA KANSER HAVA KANSER KALP KANSER MESLEK KANSER ENDOKRIN KANSER RADYOLOJI KANSER HLA DUZENI KADIN ACIL-03 BEBEK TRIAJ ZEHIRLENME-03 PSIKIYATRI-03 MEVSIM-02 MEVSIM-03 MEVSIM-04 HLA GENLERI KANSER-02 KANSER-03 TRAVMA-02 HODGKIN S DISEASE BREAST BRCA PARAMEDIK-04 ISDOYUMU OZURLU1-04 OZURLU2-04 OZURLU3-04 ISDOYUMU-01 KARSINOGENEZIS SERVIKS CA KANSER KAYITLARI ERGONOMI ISKAZA(37-99) GRAMSCI TURKCAN ERCAN ERBAS YAYINETIGI AP NEDENLERI CINSELHASTALIK CINSELDAVRANIS SAGLIKFELSEFESI HEKIMLIKFELSEFESI DUNYADAISSAGLIGI OSMANLIISSAGLIGI ULUSLARARASI INSANIN DEGERI ANALJEZIK-02 MESLEKODASI INSANHAKLARI VERIMLILIK DONERSERMAYE PARTIveSAGLIK KURESELLESME About Blog

ISDOYUMUNU ETKILEYEN ETMENLER Ankara 2001

“ANKARA İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ ACİL YARDIM VE KURTARMA HİZMETLERİ (112) AMBULANS EKİPLERİNDE ÇALIŞAN SAĞLIK PERSONELİNİN İŞ DOYUMLARININ VE ETKİLEYEN ETMENLERİN BELİRLENMESİ”

 

Sevinç KANDEMİR*, Ahmet Haki TÜRKDEMİR**

*Danışman Hekim, **Epidemiyoloji Birimi

Ankara 112 Acil Sağlık Hizmetleri Ambulans Servisi

 

ÖZET

 

Araştırma sonucunda elde edilecek bulgulara göre, Ankara-112 çalışanlarında iş doyumunu arttırmaya ya da doyumsuzluğu azaltmaya yönelik çalışmalara ışık tutarak verimlilikte ve hizmet kalitesinde artış sağlanması hedeflenmektedir.

Araştırmanın verileri anket formu ile toplanmıştır. Anket iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda sosyo-demografik özelliklerle ilgili veri toplanması amacıyla geliştirilmiş sorular bulunmaktadır. İkinci kısımda iş doyumu ölçeğini oluşturan sorular yer almaktadır. Sosyo-demografik özelliklerle ilgili veri toplamak amacıyla geliştirilen sorular araştırmacılar tarafından hazırlanmıştır. Toplanan anketler, tek tek gözden geçirilmiş ve veri girişi için uygun kodlamaları yapılmıştır. Ayrıca ölçek yanıtları puanlara dönüştürülmüştür. Daha sonra MS Office 2000 Excell programında hazırlanan giriş formuna tek tek girilmiştir.

Daha sonra girilen veriler SPSS 9,0 programına dönüştürülerek, gerekli analizler yapılmıştır. Ham puanlar standardize puanlara dönüştürülmüştür. Rapor için verilerin tanımlayıcı tabloları hazırlanmış ve istatistik önemlilik testleri (varyans analizi) uygulanmıştır.

Hekimlerin % 55,8’i, diğer sağlık personelinin % 68,8’i, şoförlerin % 77,8’i birinci öncelikli sorunlarının ekonomik olduğunu belirtmiştir. Hekimlerin % 15,9’u, diğer sağlık personelinin % 4,2’si şoförlerin % 11,1’i mutsuz olduğunu ifade etmiştir. Hekimlerin % 51,2’si, diğer sağlık personelinin % 54,0’ı, şoförlerin % 52,9’u günlük işlerinden arta kalan zamanda dinlenme fırsatı bulamadığını belirtmiştir. Hekimlerin % 59,1’i yıllık izninde  tatilini geçirmek için turistik tesisleri tercih ettiğini, diğer sağlık personelinin % 52,1’i aile ve arkadaş yanına gittiğini, şoförlerin % 83,3’ü iznini evinde geçirdiğini ifade etmiştir. Yıllık iznini çalışarak değerlendirmeye hekimler arasında % 11,4, diğer sağlık personelinde % 6,3, şoförlerde % 11,1 sıklıkta rastlanmıştır.

Hekim ve şoför gruplarında yaş arttıkça iş doyum puanları düşmekte, diğer sağlık personelinde ise yaş arttıkça artmaktadır. Diğer sağlık personeli grubunun iş doyum puan ortalamaları ile hekim ve şoför grubunun iş doyum puan ortalamaları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık bulunmuştur.

Hekim grubunda kendi isteği ile 112’de görevlendirmeye bağlı olarak iş doyum puan ortalamalarının diğer gruplara göre anlamlı olarak farklı olduğu saptanmıştır.

Elde edilen verilerin değerlendirilmesi ile cinsiyet ve eğitim düzeyi değişkenlerinin iş doyumu üzerinde etkili olduğu, yaş ve kurumda çalışma süresinin iş doyumuna bir etkisinin olmadığı saptanmıştır.

Bu durumun başlıca nedeni kurum olarak 112’lerin yeni kurumsallaşmaya başlaması, bu nedenle ortalama çalışma yaşının düşük olması olabilir.  Bir diğer etken ise yine yeni kurulan bir kurum olarak yatırım yapılan bir alan olması etkili olabilir. Bu kurumda çalışanların ortalama iş doyumu puanlarının literatürdekine göre yüksek bulunması hizmetin özelliğinden kaynaklanıyor olabilir. Her türlü acil duruma müdahale edebilme ve sonucunu alma iş doyumunu artırmaktadır. Ancak bu konuda kesin yargıya varabilmek için daha kapsamlı ve zamana yayılan araştırmalara ihtiyaç vardır.

 

Anahtar Kelimeler: Ankara112, İşdoyumu, Acil Sağlık Hizmetleri

 

 

 

 

 

 

GİRİŞ

 

Konunun Seçimi, Tanımı ve Önemi

 

 “Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri”, ülkemizde verilen sağlık hizmetleri arasında son yıllarda yerini almış yeni bir çalışma alanıdır. Ülke genelinde örgütlenme Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Acil Hizmetler Daire Başkanlığı tarafından yürütülmektedir. Bu hizmet illerde sağlık müdürlükleri bünyesindeki Acil Sağlık Hizmetleri İl Ambulans Servisi sorumluluğundadır. Ülke genelinde 80 ilde sistem kurulmuş durumdadır. Ancak illerin nüfus büyüklüğü ve sağlık alanındaki yerel olanakları hizmetin sunum standartlarının her ilde farklı olmasına neden olmaktadır.  Bu alanı tanımlayan yasal düzenlemeler henüz tamamlanmamış durumdadır. Çalışmalar 24 saat nöbet, 96 saat istirahat sistemiyle sürdürülmektedir. Sistemde çalışan personelin görevlendirmesi halen daha, birinci basamakta çalışan sağlık personeli  arasından geçici görevlendirmelerle yapılmaktadır. Örneğin hem okuyup hem çalışan, ek iş yapan veya çocuğuna bakacak kimsesi olmayan bir kısım personel sistemde yer almayı gönüllü olarak isterken bir diğer grup kendi isteği dışında görevlendirilerek çalışmaktadır.

Acil hizmetlerin doğası gereği çalışan personel, sürekli olarak sağlığını yitirmiş, acil müdahaleye ihtiyacı olan hasta ve kaygılı ya da saldırgan hasta yakınları ile bire bir etkileşerek ve zamana karşı yarışarak, bir ekip çalışması gerçekleştirmek durumundadır. 112 ambulans personelleri çalışma sırasında bir takım sağlık ve güvenlik riskleri ile karşı karşıya bulunmaktadır. Bütün bu sıralanan etmenler çalışanların iş doyumlarını farklı şekillerde etkilemektedir.

Sağlık hizmetlerinde, sürecin vazgeçilmez üyeleri olan sağlık personelinin, işleriyle ilgili olumsuz tutumları ve işlerini ele alış biçimleri hizmeti alanların , sağlık ve sağlık hizmetleri hakkındaki tutumlarını çok olumsuz hale getirebilir. Bu nedenle “hizmeti alanların mutluluğunun hizmeti sunanların mutluluğundan geçtiği” yaklaşımının gözardı edilmemesi gerekmektedir(Ersen-97, Aksayan-90, Kalaça-94).

Bu bilgiler ışığında henüz hizmet standartları tanımlanmamış ve ülkemizde onbir yıldır verilmekte olan hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde ambulans ekiplerinde çalışan personelin iş doyumunu ve bunu etkileyen etmenleri saptamaya yönelik bir araştırma yapılması düşünülmüştür. Elde edilecek verilerin, yasal mevzuatı oluşturulmamış bu alandaki düzenlemelere olumlu yönde bir katkısının olması umut edilmektedir.

 

Araştırmanın Amacı

Yakın gelecek için :

Ankara İl Sağlık Müdürlüğü Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi ambulans ekiplerinde, nöbet sistemiyle çalışan hekim, diğer sağlık personeli (hemşire, sağlık memuru, ebe) ve ambulans şoförlerinin ;

Bazı özelliklerine göre tanımlanması,

İş doyumu düzeylerinin ve etkileyen etmenlerin saptanması,

İş doyumunu artıracak ya da doyumsuzluğu azaltacak öneriler geliştirilmesidir.

Uzak gelecek için :

Araştırma sonucunda elde edilecek bulgulara göre, Ankara-112 çalışanlarında iş doyumunu arttırmaya ya da doyumsuzluğu azaltmaya yönelik çalışmalara ışık tutarak verimlilikte ve hizmet kalitesinde artış sağlanması hedeflenmektedir.

 

Doyum ya da doyumsuzluğa yol açan gereksinimler, ya da güdülerle ilgili çesitli kuramlar geliştirilmiştir. Bu kuramlar arasında en çok tanınanlar, iş doyumu ya da doyumsuzluğunda rol oynayan etmenleri  güdü kavramıyla açıklamayı amaçlayan Maslow ve Hersberg kuramlarıdır(13).

 

Maslow’un gereksinmeler sıra düzeni modeli :

Maslow’a göre; bireyleri doyum sağlamak üzere davranışta bulunmaya sürükleyen gereksinmeler ya da güdüler, beş basamaklı bir hiyerarşik yapı içinde örgütlenmiştir. Bu yapı içinde bir üst basamaktaki gereksinmelerin doğabilmesi için, kendinden önceki gereksinmelerin giderilmiş olması gerekmektedir. En altta yer alan biyolojik ve fizyolojik gereksinmelerin karşılanması yani temel gereksinmeler ; Fizyolojik gereksinmeler (açlık, susuzluk gibi) güvenlik (tehlike ve yoksulluğa karşı korunma gereksinmeleri vb.), üst düzey gereksinmeler ise ; toplumsal gereksinmeler, saygınlık gereksinmeleri (kendine güven, bağımsızlık, başarı gereksinmesi, başkaları tarafından saygı görme, beğenilme, tanınma gereksinmesi) ve kendini gerçekleştirme gereksinmeleri (yeteneklerini gerçekleştirme, kendini geliştirme gereksinmeleri)dir(14).

Hersberg’in iki etmenli güdülenme kuramı :

Doyum yaratan etmenler ; doyurucular ya da güdüleyiciler olarak tanımlanmıştır ve işin kendisine ait ögelerden (intrinsik) kaynaklanmaktadırlar. Doyumsuzluk yaratan etmenler ise koruyucu (hijyenik) faktörler olarak tanımlanmıştır ve işin kendisiyle ilişkili olmayan alt gereksinmelerden kaynaklanmaktadır. Doyumu arttıran (intrinsic etkenler, motive ediciler) etkenler; Başarı, işin kendisi, tanınma, sorumluluk, ilerleme, gelişme olasılığıdır. Doyumu arttırmayan, ancak yokluğunda doyumsuzluk yaratan (extrinsic etmenler ; Hijyenik gereksinimler) etmenler alt gereksinimleri doyuran etmenlerdir. Dışsal iş özelliklerinden doğan koruyucu etmenler; Yönetim politikası, gözetim, ücret, iş arkadaşlarıyla ilişkiler, çalışma koşullarıdır (5,7,13, 16,17,18,19).

 

İki Etmenli Güdülenme Kuramı’nın temelde Maslow’un Kuramı ile tutarlı olduğu görülmektedir (Hersberg de güdüleyicilerin gelişme gereksinimlerine bağlı olduğunu belirtmektedir). Dışsal etmenlerin Maslow’un alt düzey gereksinmelerine, içsel etmenlerin ise üst düzey gereksinmelerine karşılık olduğu söylenebilir. Hersberg Kuramları özellikle kullanılan yöntem açısından eleştirilmektedir. Öykü anlatma temeline dayalı görüşme tekniği kullanıldığı için, kişilerin olumlu olayları kendilerine, doyumsuzluk yaratıcı olanları dış etmenlere bağlama eğiliminde oldukları belirtilmektedir. Locke, içsel ve dışsal etmenlerin ayrı düşünülemeyeceğini, birbirine bağımlı olduğunu ileri sürmektedir(13,20,21,22,23).

 

Phillip Applewhite, mesleki doyumun 5 bileşeninin :

 

Ekip çalışması özellikleri,

Genel çalışma koşulları,

Yönetim politikası,

Ücret, gelir durumu,

Gözetim, olduğunu belirtmiştir(6).

 

Farklı meslek gruplarının iş doyumları arasında önemli farklılıklar olduğu saptanmış ve bu farklılıkların, mesleğin saygınlığı, iş üzerindeki denetim, çalışma gruplarının bütünleşme düzeyi ve mesleki topluluklar oluşturma olarak tanımlanan dört temel etmenden kaynaklandığı düşünülmüştür(27).

 

Bu etmenlerden en önemlisi mesleğin saygınlığıdır : Saygınlık arttıkça, iş doyumu da artmaktadır. Çalışanın kendi işini ve diğerlerinin işini denetleme yetkisinin; yani örgüt hiyerarşisindeki konumunun güçlenmesi de iş doyumunu artırır. Çalışma gruplarının bütünleşme düzeyi ise, işin çalışanları birlikte çalışmaya yönlendirme düzeyinin bir türevidir. Bütünleşme düzeyi arttıkça, iş doyumu da artar(27).

  

GEREÇ VE YÖNTEM

3.1 Acil Sağlık Hizmetleri (112) Örgütlenmesi

 

Ülkemizde ilk ve acil yardım hizmetlerini ülke genelinde planlamak, organize etmek,uygulamak Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak görev yapmakta olan İlkyardım ve Acil Hizmetler Daire Başkanlığı’nın görevidir.

 

Devlet tarafından organize edilen hastane öncesi acil bakım hizmetleri 112 ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ olarak isimlendirilmektedir. Herhangi bir hastalık veya yaralanma halinde yardıma ihtiyacı olan kişiler veya onların yakınları ya da diğer vatandaşlar 112 nolu telefon numarasını arayarak, o ilde bulunan Komuta Kontrol Merkezine ulaşırlar. Telefonda alınan bilgilere göre aciliyetine karar verilen olgularda belirtilen adrese en yakın konumdaki istasyonu telsizle bilgilendirilir. Bir doktor, bir hemşire veya sağlık memuru ve şöförden oluşan ekip, tam donanımlı ambulansla olay yerine ulaşarak hasta ya da yaralıya gerekli müdahaleyi yapar ve ihtiyaç varsa en uygun hastaneye nakil işlemini gerçekleştirir.

112 Acil Yardım Hizmetleri, 1994 yılında,  Ankara, İstanbul ve İzmir illerinde, pilot proje olarak başlatılmıştır. Adı geçen illerde İl Sağlık Müdürlükleri tarafından (Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri) Şube Müdürlükleri kurulmuştur (9.11.1994 tarih ve 7919 sayılı Sağlık Bakanlığı Bakan onayı ile).Bu üç ilde çalışmaların başarılı olması üzerine hizmet ülke geneline yaygınlaştırılmıştır.

Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (AYKH) 14.11.1994 tarih ve 13550 sayılı Sağlık Bakanlığı genelgesi ile oluşturulmuştur. AYKH’i bir komuta kontrol merkezi ve 18 istasyon olarak planlanmış, ilk etapta 9 istasyonla, 21.3.1994 tarihinde görevine başlamıştır. Şubat 1998’de istasyon sayısı 18’e ulaşmıştır.

Araştırmanın yapıldığı Şubat 2001 tarihi itibari ile sistem, bir komuta kontrol merkezince organizasyonu yapılan, kent merkezindeki 18 adet acil yardım istasyonu ve Ankara’yı çevre illere bağlayan karayolları üzerindeki 4 adet karayolları acil yardım istasyonu ile 24 saat kesintisiz sağlık hizmeti vermektedir .

Komuta Kontrol Merkezi : Yenimahalle 1 No’lu AÇSAP Merkezi binasının bir bölümünde hizmet vermektedir. Komuta kontrol merkezinde her gün 2 adet danışman hekim, 1 adet veri hazırlama memuru, 5-6 adet çağrı karşılama memuru ve 1 adet tıbbi malzeme sorumlusu sağlık memuru 24 saat nöbet, 96 saat istirahat sistemiyle çalışmalarını sürdürmektedir .

Acil Yardım İstasyonları : Ankara’nın çeşitli semtlerine serpiştirilmiş 18 adet, ambulanslı acil yardım istasyonlarında 5 doktor, 5 hekim dışı sağlık personeli (hemşire veya sağlık memuru) ve 4 ambulans sürücüsü görevlidir. Ekipler 24 saat nöbet, 96 saat dinlenme sistemiyle çalışmaktadır.  Her bir ambulans takımı bir pratisyen hekim, bir diğer sağlık personeli (hemşire veya sağlık memuru) ve bir şoförden oluşmaktadır.

AYKH Şubesi Kent Merkezindeki istasyonların isimleri ve bulundukları yerler

Batıkent İstasyonu                                             Batıkent 1 No’lu Sağlık Ocağı

Çayyolu İstasyonu                                             Çayyolu Sağlık Ocağı 

Eryaman İstasyonu                                             Eryaman 2 No’lu Sağlık Ocağı

Emek İstasyonu                                                  Emek Cumhuriyet Lisesi

Demetevler İstasyonu                                             Ankara Hast. Yenimahalle Semt Polikliniği

Numune İstasyonu                                             Numune Hastanesi

Dikmen İstasyonu                                             4 No’lu AÇSAP

Tuzluçayır İstasyonu                                             Tuzluçayır Sağlık Ocağı

Keçiören İstasyonu                                             Numune Hast. Keçiören Semt Polikliniği

Kızılay İstasyonu                                               Çankaya Belediyesi ek binası

Esat İstasyonu                                                    Küçükesat İtfaiyesi

Sağlık Müdürlüğü İstasyonu                             İl Sağlık Müdürlüğü

Pursaklar İstasyonu                                             Pursaklar Sağlık Ocağı 

Gölbaşı İstasyonu                                             Gölbaşı 1 No’lu Sağlık Ocağı

Kayaş İstasyonu                                 14 No’lu AÇSAP

Siteler İstasyonu                                 Numune Hastanesi Siteler Semt Polikliniği

Etlik İstasyonu                                                    15 No’lu AÇSAP

Oran İstasyonu                                                   Oran Sağlık Ocağı

 

Karayolları Acil Yardım İstasyonları : Karayollarında olabilecek trafik kazalarına en kısa sürede ulaşabilmek amacıyla 1997 yılı Eylül ayından itibaren faaliyete açılmıştır. Ankara’yı çevre illere bağlayan dört ana karayolu ( Konya yolu 40. km, Eskişehir yolu 55.km, İstanbul yolu 40.km, Samsun yolu 25.km) üzerinde yaklaşık 25  ile 55.km’ler arasında konuşlandırılmış dört adet istasyondan ibarettir. Bir doktor, bir diğer sağlık personeli ve bir şoförle ambulanslı olarak hizmet vermektedirler.

 

AYKH Şubesi Karayolu İstasyonlarının isimleri ve bulundukları yerler

 

Ahiboz Karayolu İstasyonu                             Ankara-Konya Karayolu 40.Km.

Temelli Karayolu İstasyonu                             Ankara-Eskişehir Karayolu 55.Km.

Saray Karayolu İstasyonu                             Ankara-İstanbul Karayolu 40.Km.

Lalahan Karayolu İstasyonu                             Ankara-Samsun Karayolu 25.Km.

 

3.2 Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (AYKH) 2000 Yılı İstatistikleri

 

AYKH ekipleri 2000 yılı içinde toplam 14359 vakaya acil yardım hizmeti vermiştir. 8987 vaka Ankara içindeki değişik hastanelere nakledilmiş, 1563 vakaya yerinde müdahale yapılmıştır. 507 adet hastaneler arası nakil gerçekleştirilmiştir. Sağlık tedbiri amaçlı 393, protokol amaçlı 54 görevlendirme yapılmıştır.

 

3.3 Araştırmanın Hipotezi

 

Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi ambulans ekiplerinde çalışan hekim, diğer sağlık personeli ve şoförlerden oluşan personelin ortalama iş doyumu puanları ve etkileyen etmenler açısından meslek grupları arasında fark vardır.

 

3.4. Araştırmanın Tipi 

 

Araştırma kesitsel tipte bir araştırmadır.

3.5. Araştırmanın Yeri

 

Araştırma, Ankara İl Sağlık Müdürlüğü Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi’nin kent merkezindeki dokuz ve iki karayolu acil yardım istasyonunda gerçekleştirilmiştir.

 

Kent merkezinde araştırmanın yapıldığı istasyonlar ve bulundukları yerler

 

Batıkent İstasyonu                                             Batıkent 1 No’lu Sağlık Ocağı

Eryaman İstasyonu                                             Eryaman 2 No’lu Sağlık Ocağı

Demetevler İstasyonu                             Ankara Hastanesi Yenimahalle Semt Polikliniği

Dikmen İstasyonu                                             4 No’lu AÇSAP

Kızılay İstasyonu                                               Çankaya Belediyesi ek binası

Sağlık Müdürlüğü İstasyonu                             İl Sağlık Müdürlüğü

Gölbaşı İstasyonu                                             Gölbaşı 1 No’lu Sağlık Ocağı

Siteler İstasyonu                                 Numune Hastanesi Siteler Semt Polikliniği

Oran İstasyonu                                    Oran Sağlık Ocağı

 

 

Araştırmanın yapıldığı karayolu istasyonları

Temelli Karayolu İstasyonu                             Ankara-Eskişehir Karayolu 55.Km.

Lalahan Karayolu İstasyonu                             Ankara-Samsun Karayolu 25.Km.

 

3.6. Araştırmanın Evreni

 

Araştırmanın gerçekleştirildiği Aralık 2000 döneminde Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri Şubesi (112) bünyesindeki yirmi iki adet acil yardım istasyonunda 100 hekim, 108 diğer sağlık personeli (hemşire, sağlık memuru, ebe), 88 şoför görevliydi. Değişik istasyonlarda 4 hekim, 2 dsp(diğer sağlık personeli) yıllık izin kullanmakta idi.

 Hekim ve diğer sağlık personeli 24 saat nöbet 96 saat istirahat, şoförler 24 saat nöbet 72 saat istirahat sistemiyle çalışmaktaydılar. Her istasyonda normal şartlar altında 5  hekim, 5 diğer sağlık personeli, 4 şoför görevli olması gerekirken, izin kullanılması ve görevden alınmalar nedeniyle bazı istasyonların personel sayılarında eksiklikler vardı.

3.7. Araştırmanın Örneklemi

 

Araştırmada yirmi iki istasyonun şehrin değişik bölgelerine serpiştirilmiş olmasından kaynaklanan ulaşım güçlükleri, zaman, bütçe ve personel kısıtlılıkları  göz önünde bulundurularak 22 istasyon üzerinden % 50 örneklem seçilmiş ve araştırma 11 istasyonda gerçekleştirilmiştir.

 

Örneklem grubunun oluşturulması için; AYKH istasyon listesi numaralandırılmış ve rasgele bir sayıdan başlanarak, her iki istasyondan birisi sistematik örnekleme yöntemiyle gruba katılmıştır.

 

3.8. Araştırmaya katılma oranı

 

Örnekleme çıkan 11 istasyonda görevli 53 hekimden 2’si, araştırmanın yapıldığı dönemde yıllık izinde olduğu için, hedef sayı 51’e düşmüştür. Bu hekimlerin 45’i araştırmaya katılmayı kabul etmiştir. Hekimlerde katılım oranı % 88.2 olarak gerçekleşmiştir. Geri dönen anketlerin değerlendirilmesi sırasında eksik doldurulmuş olması nedeniyle 1 anket  geçersiz sayılmıştır.

Aynı dönemde 11 istasyonda görevli dsp. (diğer sağlık personeli) sayısı  53’tür. 2 kişi yıllık izinde olduğu için hedef sayı 51 olmuştur. Diğer sağlık personeli grubundakilerin tümü çalışmaya katılmayı kabul etmiştir. Diğer sağlık personeli arasında araştırmaya katılım oranı % 100 olarak gerçekleşmiştir. Eksik doldurulmuş olması nedeniyle bir anket değerlendirmeye alınmamıştır.

Görevli 44 şoförden 40’ı araştırmaya katılmayı kabul etmiştir. Şoförlerde katılım  % 90.9 düzeyinde gerçekleşmiştir. Eksik doldurulması nedeniyle 4 anket araştırmaya dahil edilmemiştir. 

 

3.9. Bağımlı-Bağımsız Değişkenler 

 

Bağımlı Değişkenler :

İş doyumu puanı

Bağımsız Değişkenler :

Yaş

Cinsiyet

Meslek

Öğrenim durumu

Medeni durum

Eşin çalışma durumu

Memuriyet süresi

Aile yapısı

Çocuk sayısı

Çocukların bakımını kimin yaptığı

Evde bakıma muhtaç kimsenin olup olmadığı

Herhangi bir sorununun olup olmadığı

Kendini mutlu hissedip hissetmediği

Dinlenme olanağı

Yıllık izin kullanma biçimi

112’de çalışma süresi

112’de gönüllü çalışma durumu

İşyerine ulaşım yolu

İşyerine ulaşım süresi

Günlük ulaşım harcaması

112 dışında herhangi bir başka işte çalışma durumu

112 dışında çalışılan herhangi bir başka işin ne olduğu

112 dışında herhangi bir başka işte günlük çalışma süresi

112 dışında herhangi bir başka işte hafta sonu çalışma durumu

Mezuniyet sonrası kurs, eğitim programlarına katılma durumu

Mesleki gelecek planı

 

3.10. Araştırmada Kullanılan Yöntem, Kriter ve Tanımlar

 

Araştırmanın verileri ek 1-1 de verilen anket formu ile toplanmıştır. Anket iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda sosyo-demografik özelliklerle ilgili veri toplanması amacıyla geliştirilmiş sorular bulunmaktadır. İkinci kısımda iş doyumu ölçeğini oluşturan sorular yer almaktadır. Sosyo-demografik özelliklerle ilgili veri toplamak amacıyla geliştirilen sorular araştırmacılar tarafından hazırlanmıştır.

 

Araştırmada kullanılan İş Doyumu Ölçeği (İDÖ), Almanya’da Giessen Üniversitesi’nde araştırmacı Ingwer Borg Tarafından geliştirilmiştir. Ülkemizde  Ege Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümü’nde Almanca’dan Türkçe’ye çevrilmiş, geçerlilik ve güvenilirliği test edilmiştir.

 

İş Doyumu Ölçeği on bölümden oluşmaktadır. Ölçeğin alt bölümleri ve içerdiği madde sayıları sırasıyla :

 

Bölüm : Fiziksel koşullar, 5

Bölüm : İşin kendisi, 6

Bölüm : Çalışanların gelişimi, 5

Bölüm : Ücret ve ödüllendirme sistemleri, 7

Bölüm : Ekipler, 7

Bölüm : Bilgilendirme ve iletişim, 6

Bölüm : Birimler arası ilişkiler, 3

Bölüm : Çatışma çözme, 5

Bölüm : Örgüt kültürü, 10

Bölüm : Kuruma bağlılık ve güven, 6’dır.

 

Toplam 60 maddeden oluşan ölçekteki her madde:

 

Kesinlikle katılıyorum

Katılıyorum

Biraz katılıyorum biraz katılmıyorum

Katılmıyorum

Kesinlikle katılmıyorum, şeklinde sıralanan 5 seçenekten biri seçilerek yanıtlanmaktadır. Bu seçeneklerin puanları, her soruya göre sıralaması değişmek üzere, 1-5 puan arasında değerlendirilmektedir.  

 

Standardizasyon İçin:

 

Her bölümdeki soru sayısı o bölümden alınan toplam puan değerinden çıkarılmış, elde edilen sayı o bölümden alınabilecek en yüksek puana bölünüp, 100 ile çarpılmıştır.

 

Ölçeğin her bölümünde, ilgili alandaki iş doyumu ölçülmektedir ; Toplam iş doyumu puanı için alt ölçeklerden alınan standardize edilmiş puanların toplamı alınmıştır.

 

Diğer sağlık personeli: Ambulans ekiplerinde acil tıp teknisyeni olarak görev yapan, hemşire, sağlık memuru ve ebeler bu terimle tanımlanmıştır.

 

Çekirdek aile: Anne, baba ve çocuklardan oluşan en küçük aile birimi olarak tanımlanmıştır.

 

3.11. Araştırmanın veri kaynağı

 

Ek 1-1’de sunulan anket formu ve iş doyumu ölçeğidir.

 

3.12. Ön denemeler

 

Anketin uygulanabilirliği ve anlaşılabilirliğinin belirlenmesi amacıyla, anket öncelikle, Komuta Kontrol Merkezi’nde nöbet sistemiyle çalışan 13 diğer sağlık personeli ve 2 hekime uygulanmıştır. Uygulama sonucunda anlaşılmasında güçlük çekilen sorular üzerinde, yanıtlayanlardan gelen uyarılar çerçevesinde değişiklikler yapılmıştır. 

 

3.13. Anketin uygulama biçimi ve karşılaşılan güçlükler

 

Araştırmacı Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri Şube Müdürlüğü ile iletişim kurarak örnekleme çıkan istasyonların sorumlu hekimlerinin katıldığı bir toplantı yapılmasını organize etmiştir. Bu toplantıya katılan sorumlu hekimlere araştırmanın amacı, kimin tarafından yürütüldüğü ve veri toplama formunun nasıl doldurulması gerektiği konularında bilgi verilmiş, yardımları istenmiştir. Her bir istasyonda beş ekibin nöbet sistemiyle çalıştığı, istasyona gidildiğinde , ekibin görevde olabileceği ve  personel yerinde olsa bile bir gidişte ancak bir ekibe ulaşmanın olanaklı olduğu ve tek bir araştırmacının belirlenen süreler içinde bu iş yükünü kaldırabilmesinin mümkün olmadığı düşünülerek bu yöntem tercih edilmiş yüz yüze görüşme tekniği uygulanamamıştır. Araştırmacı anketleri istasyonlara kendisi götürmüş ve yanıtlama süresinin sonunda gidip teslim almıştır. Araştırmacı, yanıtlama süresi boyunca hergün istasyonları tek tek telefonla arayarak o gün nöbetçi olan ekiplere bilgi vermiş, katılımı arttırmaya çalışmıştır.

 

Ancak bütün çabalara rağmen özellikle şoför grubunda daha yoğun olmak üzere iş doyumu ölçeğinin alt bölümlerinde bazı sorulara yanıt verilmekten kaçınılmış ve eksik bırakılmıştır. Çok eksik bırakılan 6 anket değerlendirilmeye alınmamıştır.

 

3.14. Anketlerin uygulama süresi

 

Anketler yukarda belirlenen birimlere 12-24 Aralık 2000 tarihleri arasında uygulanmıştır.

 

3.15. Verilerin analizi

 

Toplanan anketler, tek tek gözden geçirilmiş ve veri girişi için uygun kodlamaları yapılmıştır. Ayrıca ölçek yanıtları puanlara dönüştürülmüştür. Daha sonra MS Office 2000 Excell programında hazırlanan giriş formuna tek tek girilmiştir.

Daha sonra girilen veriler SPSS 9,0 programına dönüştürülerek, gerekli analizler yapılmıştır. Ham puanlar standardize puanlara dönüştürülmüştür. Rapor için verilerin tanımlayıcı tabloları hazırlanmış ve istatistik önemlilik testleri (varyans analizi) uygulanmıştır.

Araştırma raporu MS Office 2000 Word programı ile  hazırlanmıştır.

 

3.16. İzinler

 

Araştırmanın yapılabilmesi için, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilimdalı’nın yazılı başvurusu ile, Ankara İl Sağlık Müdürlüğü’nden 17.11.2000 tarih,  034553 sayılı,  Ek 1-2’de sunulan yazılı izin alınmıştır.

BULGULAR

TABLO 1: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi Çalışanlarının Bazı Özellikleri(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Verilerin % dağılımı

Sosyo Demografik Özellik

Meslek Grubu

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

Yaş

n=44

n=50

n=36

20-24

-

16,0

2,8

25-29

25,0

50,0

13,9

30-34

38,6

28,0

33,3

35-39

29,5

4,0

27,8

40+

6,8

2,0

19,4

Yanıtlamayan

-

-

2,8

Cinsiyet

n=44

n=50

n=36

Erkek

47,7

18,0

100

Kadın

52,3

82,0

-

Öğrenim Durumu

n=44

n=50

n=36

İlk ve Orta Okul

-

-

58,3

Lise ve Sağl. M.L.

-

54,0

38,9

Yüksek Okul

100

44,0

2,8

Yanıtlamayan

-

2,0

Medeni Durum

n=44

n=50

n=36

Hiç Evlenmemiş

29,6

46,0

5,6

Evli

63,6

52,0

94,4

Boşanmış

6,8

2,0

Eşinin Çalışma Durumu

n=28

n=26

n=34

Çalışmıyor

7,1

7,7

88,2

Çalışıyor

92,9

88,5

8,8

Yanıtsız

-

3,8

2,9

Memuriyet Süresi (yıl)

n=44

n=50

n=36

0-5

29,5

34,0

30,6

6-10

52,3

32,0

19,4

11-15

15,9

24,0

30,6

16+

-

8,0

8,3

Yanıtsız

6,8

2,0

11,1

Hekimlerin % 25’i diğer sağlık personelinin % 66’sı, şoförlerin % 16,7’si 30 yaşından küçüktür. Hekimlerin % 68,1’i diğer sağlık personelinin % 32,0’ı, şoförlerin % 61,1’i 30-39 yaş grubundadır. Araştırmaya katılan hekimlerin % 47,7’si, diğer sağlık personelinin % 18’i, şoförlerin % 100’ü erkektir. Diğer sağlık personelinin % 44’ü, şoförlerin % 2,8’i yüksek okul mezunudur. Hekimlerin % 63,6’sı, diğer sağlık personelinin % 52’si, şoförlerin % 94,4’ü evlidir. Hekimlein % 92,9’unun, diğer sağlık personelinin % 88,5’inin, şoförlerin % 8,8’inin eşi çalışmaktadır. Hekimlerin % 81,8’inin, diğer sağlık personelinin % 66’sının, şoförlerin % 50’sinin devlet memuriyeti süresi 10 yıldan azdır.

TABLO 2: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi Çalışanlarının Ailesel Özellikleri(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Verilerin % dağılımı

Özellik

Meslek Grubu

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

Aile Yapısı

n=43

n=49

n=36

Tek Başına

11,6

10,2

-

Arkadaşlarla

-

16,3

-

Çekirdek Aile

62,8

51,0

83,3

Geniş Aile

25,6

22,4

16,7

Çocuk Sayısı

n=33

n=31

n=34

Çocuksuz

45,5

25,8

2,9

1 çocuklu

39,4

48,4

17,6

2 çocuklu

9,1

19,4

38,2

3 ve Üzeri Çocuklu

6,1

6,5

41,2

Çocuk Bakımı

n=18

n=23

n=33

Kreş-Okul

44,4

26,1

9,1

Aileden Biri

33,3

43,5

87,9

Bakıcı

22,2

17,4

-

Komşu

-

13,0

3,0

Evde Bakıma Muhtaç Kimse

n=36

n=38

n=35

Yok

83,3

81,6

77,1

Var

16,7

18,4

22,9

Araştırmaya katılan hekimlerin % 62,8’i, diğer sağlık personelinin % 51,0’ı, şoförlerin % 83,3’ü çekirdek aile yapısına sahiptir. Hekimlerin % 39,4’ü, diğer sağlık personelinin % 48,4’ünün bir çocuğu vardır. Şoförlerin % 41,2’sinin çocuk sayısı üç ve üçten fazladır. Hekimlerin % 44,4’ünün çocuğu kreşe ve okula gitmektedir. Diğer sağlık personelinin % 43,5’inin, şoförlerin % 87,9’unun çocuğuna kendileri işteyken  aileden birisi bakmaktadır. Hekimlerin % 16,7’si, diğer sağlık personelinin % 18,4’ü, şoförlerin % 22,9’u evlerinde bakıma muhtaç bir yakınları olduğunu ifade etmiştir.

TABLO 3: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Kendi Yaşantılarını Değerlendirmeleri

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Verilerin % dağılımı

Özellik

Meslek Grubu

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

Sorun Varlığı

n=43

n=48

n=36

Yok

20,9

18,8

13,9

Ekonomik Sorun

55,8

68,8

77,8

Diğer Sorunlar

23,3

12,5

8,3

Kendini Mutlu Hissetme

n=44

n=48

n=36

Mutlu

65,9

81,3

66,7

Az Mutlu

18,2

14,6

22,2

Mutsuz

15,9

4,2

11,1

Dinlenme Olanağı

n=43

n=50

n=34

Dinlenebiliyor

48,8

46,0

47,1

Hiç Dinlenemiyor

51,2

54,0

52,9

Yıllık İznini Kullanma Biçimi

n=44

n=48

n=36

Turistik Tesislerde

59,1

27,1

-

Aile/Arkadaş Yanında

15,9

52,1

5,6

Evinde

13,6

14,6

83,3

Çalışarak

11,4

6,3

11,1

                Hekimlerin % 55,8’i, diğer sağlık personelinin % 68,8’i, şoförlerin % 77,8’i birinci öncelikli sorunlarının ekonomik olduğunu belirtmiştir. Hekimlerin % 15,9’u, diğer sağlık personelinin % 4,2’si şoförlerin % 11,1’i mutsuz olduğunu ifade etmiştir. Hekimlerin % 51,2’si, diğer sağlık personelinin % 54,0’ı, şoförlerin % 52,9’u günlük işlerinden arta kalan zamanda dinlenme fırsatı bulamadığını belirtmiştir. Hekimlerin % 59,1’i yıllık izninde  tatilini geçirmek için turistik tesisleri tercih ettiğini, diğer sağlık personelinin % 52,1’i aile ve arkadaş yanına gittiğini, şoförlerin % 83,3’ü iznini evinde geçirdiğini ifade etmiştir. Yıllık iznini çalışarak değerlendirmeye hekimler arasında % 11,4, diğer sağlık personelinde % 6,3, şoförlerde % 11,1 sıklıkta rastlanmıştır.

TABLO 4: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının İşle İlgili Özellikleri (Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Verilerin % dağılımı

Özellik

Meslek Grubu

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

112'de Görevlendirilme

n=44

n=50

n=36

Kendi İsteği İle

68,2

92,0

91,7

İsteği Dışında

31,8

8,0

8,3

112'de Çalışma Süresi (ay)

n=44

n=50

n=36

  0-12

15,9

18,0

11,1

13-24

29,5

20,0

8,3

25-36

13,6

10,0

30,6

37-48

15,9

26,0

11,1

49-60

13,6

8,0

19,4

60+

11,4

18,0

19,4

İşyerine Ulaşım Yolu

n=44

n=50

n=36

Özel araç ile

61,4

10,0

16,7

Toplu Taşıma Aracı İle

36,4

76,0

72,2

Yürüyerek

2,3

14,0

11,1

Ulaşım Süresi (dk.)

n=44

n=50

n=36

0-30

63,6

54,0

50,0

31-60

25,0

20,0

36,1

60+

11,4

26,0

13,9

Günlük Ulaşım Harcaması (1000 TL)

n=38

n=41

n=30

<=1000

47,4

46,3

46,7

1001-2000

26,3

39,0

30,0

2001+

26,3

14,6

23,3

Hekimlerin % 68,2’si, diğer sağlık personelinin % 92’si, şoförlerin % 91,7’si 112’de görevlendirilmeyi kendisi istemiştir. Hekimlerin % 59’u, diğer sağlık personelinin % 48’i şoförlerin % 50’sinin 112’de çalışma süresi 0-36 ay arasındadır. Hekimlerin % 61,4’ü, diğer sağlık personelinin % 10,0’ı, şoförlerin % 16,7’si çalıştığı istasyona özel aracı ile gelip-gitmektedir. Hekimlerin % 63,6’sı, diğer sağlık personelinin % 54,0’ı, şoförlerin % 50,0’ı evinden görev yerine 0-30 dakikada ulaşmaktadır. Bir nöbette hekimlerin % 26,3’ü, diğer sağlık personelinin % 14,6’sı, şoförlerin % 23,3’ü evinden istasyona ulaşmak ve geri dönmek için ortalama 2.000.000 TL’den fazla para harcamaktadır.

TABLO 5: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Ek İş ve Diğer Özellikleri (Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Verilerin % dağılımı

Özellik

Meslek Grubu

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

Ek İşte Çalışma

n=44

n=50

n=34

Çalışmıyor

45,5

86,0

55,9

Çalışıyor

54,5

14,0

44,1

Çalıştığı Yer

n=24

n=6

n=13

Özel Poliklinik

37,5

33,3

-

Özel Hastane

16,7

16,7

-

Meslek Dışı İş

20,8

16,7

53,8

Diğer

25,0

33,3

46,2

Günlük Çalışma Süresi (saat/gün)

n=23

n=7

n=11

0-8

60,9

57,1

63,6

9-16

39,1

42,9

36,4

Haftasonu Çalışma

n=28

n=8

n=19

Çalışmıyor

32,1

37,5

31,6

Bazen Çalışıyor

46,4

37,5

36,8

Sık Sık Çalışıyor

21,4

25,0

31,6

Mezuniyet Sonrası Eğitim

n=44

n=49

n=30

Katılmamış

15,9

10,2

90,0

Katılmış

84,1

89,8

10,0

Mesleki Gelecek Planları

n=40

n=45

n=28

Uzmanlaşma

42,5

20,0

10,7

Yönetimde Görev Alma

-

11,1

-

Sağlık Alanında Başka Bir Kurumda Çalışma

10,0

11,1

-

Sağlık Alanı Dışında Başka Bir İş

2,5

13,3

7,1

Memuriyetten Ayrılma

22,5

22,2

17,9

Hiç Bir Planı Yok

22,5

22,2

64,3

Hekimlerin % 54,5’i, diğer sağlık personelinin % 14,0’ı, şoförlerin % 44,1’i ek bir işte çalışmaktadır. Çalıştığını belirten 43 kişiden hekimlerde % 20,8’i, diğer sağlık personelinden % 16,7’si şoförlerden % 53,8’i meslek dışı bir iş yapmaktadır.  Bu ek işte günlük çalışma süreleri hekimlerin % 60,9’u, diğer sağlık personelinin % 57,1’i, şoförlerin % 63,6’sında 0-8 saat arasındadır. Hekimlerin % 67,8’i, diğer sağlık personelinin % 62,5’i, şoförlerin % 68,4’ü bu ek işte haftasonları da çalıştığını belirtmiştir. Hekimlerin % 84,1’i, diğer sağlık personelinin % 89,8’i, şoförlerin % 10,0’ı mezuniyet sonrası bir eğitime katılmıştır. Hekimlerin % 42,5’i uzmanlaşmak isterken, diğer sağlık personelinin % 22,2’si memuriyetten ayrılmayı istemekte, şoförlerin % 64,3’ü gelecek ile ilgili bir planının olmadığını ifade etmektedir.

TABLO 6: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Meslek Grupları ve Yaş Gruplarına göre

İş Doyum Puan Ortalamaları

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Yaş

Hekim

Diğer S.P.

Şoför**

20-24

154,5

200,0**

25-29

162,4**

171,1

186,5**

30-34

158,1**

174,6

184,7**

35-39

163,5**

135,5

184,8**

40 ve üzeri

155,0**

202,0

177,2**

F=8,488, p<0,05

*Şoför grubu her yaş grubunda diğer meslek gruplarına göre farklı çıkmaktadır.

** Hekim ve şoför gruplarında yaş ile iş doyum puanı azalması anlamlı  bulunmuştur.

Hekim ve şoför gruplarında yaş arttıkça iş doyum puanları düşmekte, diğer sağlık personelinde ise yaş arttıkça artmaktadır. Diğer sağlık personeli grubunun iş doyum puan ortalamaları ile hekim ve şoför grubunun iş doyum puan ortalamaları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık bulunmuştur.

TABLO 7: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Meslek Grupları ve Memuriyet Sürelerine Göre

İş Doyum Puan Ortalamaları

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Memuriyet Süresi (yıl)

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

0-5

165,2

163,1

191,3*

6-10

156,6

167,9

176,5*

11-15

159,9

175,5

180,3*

16+

167,0

174,7*

F=7,436 p<0,05

*Şöforler grubu tüm memuriyet sürelerinde farklı çıkmıştır.

Memuriyette geçirilen yıl ile iş doyum arasında anlamlı bir ilişki saptanamamıştır.

TABLO 8: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Meslek Grupları ve112'de Çalışma Sürelerine Göre

İş Doyum Puan Ortalamaları

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

112'de Çalışma Süresi (ay)

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

  0-12

157,0

175,0

214,5*

13-24

159,0

166,8

203,0*

25-36

168,2

183,0

179,3*

37-48

148,9

155,9

181,8*

49-60

161,5

176,0

182,0*

60+

176,2

167,5

176,0*

F=8,488 p<0,05

*Şöforler grubu tüm çalışma sürelerinde farklı çıkmıştır.

112’de çalışma süreleri ile iş doyum arasında anlamlı bir ilişki saptanamamıştır.

TABLO 9: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Meslek Grupları ve Cinsiyetlerine Göre

İş Doyum Puan Ortalamaları

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Cinsiyet

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

Erkek

159,1

155,9

184,0**

Kadın

162,3*

170,4*

F=8,488, p<0,05

*Tüm gruplarda cinsiyetler arasında farklılık anlamlı çıkmıştır.

**Erkekler grubunda şoförler grubu anlamlı farklılık göstermektedir.

Kadınlarda iş doyumun daha fazla olduğu yönünde anlamlı bir ilişki istatistik olarak görülmektedir. Buna karşılık erkekler grubunda şoförlerin iş doyumu puan ortalamalarının anlamlı düzeyde yüksek olduğu görülmektedir.

TABLO 10: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Meslek Grupları ve Medeni Durumlarına Göre

İş Doyum Puan Ortalamaları

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Medeni Durum

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

Hiç Evlenmemiş

167,0

162,9*

180,5**

Evli

156,2

172,6*

184,2**

Boşanmış

176,3

170,0

F=8,488, p<0,05

* Medeni durumlarına göre diğer S.P. ile şoförler arasında anlamlı farklılık çıkmıştır.

**Medeni durumlarına göre her grupta şoförler faklılık göstermektedir..

Medeni durum açısından hekim grubunun iş doyumu puan ortalamaları diğer meslek gruplarına göre bir farklılık göstermemektedir. Diğer sağlık personeli ile şoförler arasında medeni duruma göre iş doyumu puan ortalamaları arasında  anlamlı bir farklılık görülmektedir. Şoför grubunda hiç evlenmemiş ve evli olan gruplar iş doyumu yönünden daha yüksek puanlar almışlardır. Boşanmış hekimlerin iş doyum puanları yüksek görünmekle birlikte gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı  bir fark bulunamamıştır.

TABLO 11: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Meslek Grupları ve Sorun Varlığına Göre

İş Doyum Puan Ortalamaları

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Sorun Varlığı

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

Yok

167,7

179,8

184,8*

Ekonomik Sorun

164,2

166,1

186,3*

Diğer Sorunlar

144,2

159,7

164,7*

F=8,359, p<0,05

*Şöforler grubu tüm sorun gruplarında anlamlı farklılık göstermektedir.

Herhangi bir sorunu olduğunu ifade edenlerle, sorunu olmadığını belirtenler  arasında iş doyumu açısından anlamlı bir ilişki saptanamamasıyla birlikte, ekonomik sorun dışında bir sorununun olduğunu ifade edenlerin (genellikle sağlık sorunları) daha düşük iş doyum puanı aldıkları görülmektedir.

TABLO 12: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Meslek Grupları ve Kendini Mutlu Hissetme Durumlarına Göre

İş Doyum Puan Ortalamaları

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Kendini Mutlu Hissetme

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

Mutlu

160,9

171,5

188,8*

Az Mutlu

154,3

161,7

176,3*

Mutsuz

166,7

119,0

173,5*

F=8,338, p<0,05

*Şoförler grubu tüm gruplarda anlamlı farklılık göstermektedir.

Kendini mutlu hissetme durumu ile iş doyum puan ortalamarı arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Ancak diğer sağlık personeli arasında kendini mutsuz hissedenlerde ortalama iş doyum puanının oldukça düşük olduğu görülmektedir.

TABLO 13: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Meslek Grupları ve Ek İşte Çalışma Sürelerine Göre

İş Doyum Puan Ortalamaları

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Günlük Çalışma Süresi (saat/gün)

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

0-8

163,9

143,3

185,4*

9-16

159,6

153,0

189,7*

F=5,736, p<0,05

*Şoförler grubu tüm gruplarda anlamlı farklılık göstermektedir.

Ek işte çalışma süresi açısından meslek grupları arasında, iş doyum puan ortalamaları açısından anlamlı bir farklılık bulunamamıştır.

TABLO 14: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi

Çalışanlarının Meslek Grupları ve Mesleki Gelecek Düşüncelerine Göre

İş Doyum Puan Ortalamaları

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Mesleki Gelecek

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

Uzmanlaşma

162,5

175,0

171,0*,**

Yönetimde Görev Alma

-

169,0

-

Sağlık Alanında Başka Bir Kurumda Çalışma

142,7

161,5

-

Sağlık Alanı Dışında Başka Bir İş

129,0

141,3

185,0*,**

Memuriyetten Ayrılma

151,8

172,2

186,8*,**

Hiç Bir Planı Yok

159,8

166,1

182,3*,**

F=9,116, p<0,05

*Şoförler grubu tüm gruplarda anlamlı farklılık göstermektedir.

**Şöforler grubu tüm meslek gruplarında beklentileri yönünden anlamlı farklılık göstermektedir.

Mesleki gelecek konusundaki beklentilere göre sağlık alanı dışında başka bir işte çalışmak isteyenlerde iş doyum puanlarında bir düşüklük izlense de istatistik olarak anlamlı görülmemiştir. Buna karşılık şoför grubunun mesleki gelecek düşünceleri diğer gruplara göre anlamlı biçimde farklılık göstermektedir. Özellikle meslekten ayrılma düşüncesinde olanlarda en yüksek puan ortalaması olması düşündürücüdür.

Bu arada hekimlerde yönetim görevinden kaçınmanın belirgin biçimde gözlenmesi dikkat çekicidir. Yine hekimler ve diğer sağlık personelinde uzmanlaşma düşünceleri iş doyum puanlarını artırıcı etki göstermekle birlikte istatistik bir anlamlılık gösterilememiştir.

TABLO 15: Ankara Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) Şubesi Çalışanlarının Meslek Grupları ve 112'de Görevlendirilmelerine Göre İş Doyum Puan Ortalamaları

(Ankara, Kent Merkezi, Aralık, 2000)

Görevlendirme

Hekim

Diğer S.P.

Şoför

Kendi İsteği ile

162,1**

168,3

187,1*

Kendi İsteği Dışında

157,8**

165,5

154,3*

F=8,488, p<0,05

* Şoförler grubu tüm gruplarda anlamlı farklılık göstermektedir.

**Hekim grubunda kendi isteği ile görevlendirme durumu anlamlı bulunmuştur.

Hekim grubunda kendi isteği ile 112’de görevlendirmeye bağlı olarak iş doyum puan ortalamalarının diğer gruplara göre anlamlı olarak farklı olduğu saptanmıştır.

TARTIŞMA

Yurt dışında ve yurt içinde yapılan çalışmalarda cinsiyet, medeni durum, yaş ve öğrenim durumunun iş doyumunda etkili değişkenler olduğu bildirilmektedir(1,12,25,27,33,34,36,40,41,43).

Hulin ve Smith (1965) ve Gibson ve Klein’ın (1970) klasik çalışmaları, genel iş doyumunun yaşla birlikte artış gösterdiğini ve en doyumsuzların işe yeni başlayanlar, en doyumluluların emekli olmak üzere olanlardan oluştuğunu ortaya koymuştur. Benzer şekilde Rhodes (1983) da, işin kendisinden alınan doyumun yaşla artış gösterdiğini bulmuştur(44,45,46).

Bu çalışmada diğer sağlık personeli meslek grubunun yaşa bağlı iş doyumu ortalama puanlarının hekim ve şoför gruplarından istatistiksel olarak farklı olduğu saptanmıştır. Diğer sağlık personeli grubunda yaşın artması ile birlikte İDPO artmaktadır. Şoför grubunda yaşın artması ile İDPO azalmaktadır(tablo 6).

Yapılan çalışmalarda cinsiyetin iş doyumuna etkisi konusunda farklı sonuçlar elde edilmiş olmakla birlikte genelde kadınların işlerinden daha memnun oldukları ifade edilmiştir(1,12,14,31,34,42). Bu çalışmada da kadınların İDPO’larının erkeklerden anlamlı düzeyde farklı olduğu saptanmıştır(tablo 9).

Evliliğin bireylere daha düzenli bir yaşantı sağlayarak iş doyumunu artırdığı belirtilmektedir(12,14,31,34,43). Ancak bazen evliliğin beraberinde getirdiği sorunların iş veriminde düşüklüğe yol açtığı belirtilmektedir(1,47). Musal ve ark. İki çalışmasında medeni durum ile mesleki doyum düzeyleri arasında anlamlı fark bulunmamıştır. Bizim araştırmamızda diğer sağlık personeli grubunun İDPO ile şoför grubunun İDPO’ları arasında medeni duruma göre istatistiksel açıdan anlamlı bir fark tespit edilmiştir(tablo 10).

Meslek gruplarına göre İDPO’lar karşılaştırıldığında şoför grubunda hekim ve diğer sağlık personeli grubuna göre anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur. Bu sonucun elde edilmesinde eğitim durumunun etkili olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu bulgular sağlık hizmeti üretimine doğrudan katkı arttıkça iş doyumunun azaldığını düşündürtmektedir.

İDPO toplam memuriyet süresine göre dağılımları incelendiğinde gruplar arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır(tablo 7). Bener, Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde çalışan hemşireler arasında yaptığı araştırmada, meslekte çalışma süresi ile mesleki doyum yüzdeleri arasında  istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulmuştur(43). Ancak yaşı kontrol değişkeni olarak aldığında meslekte çalışma süresi ile mesleki doyum yüzdeleri arasındaki ilişkinin nedensel olmadığını ortaya koymuştur.

Bu çalışmada 112’de çalışma süresi açısından meslek gruplarının İDPO’ları arasında bir fark bulunamamıştır(tablo 8). Piyal ve ark. yaptıkları çalışmada hizmet süresi uzadıkça iş doyumunun arttığını belirtmişlerdir. Bu durumun, çalışanın  hizmet süresi uzadıkça aynı işi aynı işyerinde sürdürüyor olması nedeniyle, iş doyumunu artıran temel etmenlerden (başarma, tanınma, daha nitelikli iş, sorumluluk artışı, işte ilerleme) olumlu yönde etkilenmesi, iş doyumsuzluğu artıracak etmenleri de (işletme politikası, teknik gözetim, kişiler arası ilişikiler, çalışma koşulları) olumsuz yönde etkilenmeyeceği bir biçimde belirleyebileceği ya da en azından olumsuz etkilerinden korunabileceği bir konuma ulaşması ile kolayca açıklanabilir(4,25,27).

Herhangi bir sorun varlığı(tablo 11), kendini mutlu hissetme(tablo 12), ek işte günlük çalışma süresi (tablo13) değişkenleri ile meslek gruplarının İDPO’ları arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. İş doyumu konusunda yapılmış çalışmalarda, bu çalışmada incelenen diğer değişkenler (sorun varlığı, kendini mutlu hissetme, çocuk sayısı, ek işte günlük çalışma süresi) ile ilgili olarak bir bulguya rastlanmamıştır.

Mesleki gelecek planı şoförlerde diğer meslek gruplarına göre farklı bulunmuştur. Meslekten ayrılma ve emekli olmayı planlayan şoför grubunda İDPO diğer gruplardan daha yüksek bulunmuştur(tablo 14). 

112’de kendi isteği ile görevlendirilenlerde özellikle hekim grubunda İDPO kendi isteği dışında görevlendirilenlere göre yüksek bulunmuştur(tablo 15). Bu bulguya dayanarak kişinin çalışacağı alanı belirlemesinin iş doyumunu artırabileceği söylenebilir.

İş doyumun alt ölçek puanları ile meslek grupları karşılaştırıldığında  en düşük ortalamayı  bölüm 4’deki ücret ve ödüllendirme sisteminin alması anlamlıdır. Buna karşılık bölüm 5’deki ekip çalışması konusunda tüm meslek grupları yüksek puanlar almışlardır.  Bölüm 1’deki fiziksel koşullar konusunda şoförler diğer gruplara göre anlamlı biçimde yüksek puan almışlardır. Ancak sağlık personelinin bu bölümden düşük puanlar alması anlamlı görülmelidir. Çalışanların gelişimi konusunda her üç meslek grubu arasında anlamlı farklılık vardır. Bölüm 6’daki bilgilendirme ve iletişim alt gubunda hekimler diğer gruplara göre anlamlı ölçüde düşük puanlar almışlardır. Buna karşılık istasyon bazında bir iletişim sorunu yaşanmadığı, ekip içi sorun olmadığı söylenebilir. Birimler arası ilişkiler ve çatışma çözme konusunda meslek grupları arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Örgüt kültürü açısından hekimler ile şoförler arasında iş doyum puanları açısından anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir. Kuruma bağlılık ve güven alt ölçeğinden diğer bölümlere göre yüksek puanlar alınmıştır. Bu ölçek puan ortalamaları açısından hekimler ile şoför grupları arasında anlamlı biçimde farklılık saptanmıştır. Şoförlerin tüm alt ölçeklerde diğer meslek gruplarına (sağlık çalışanları) göre yüksek puan almış olmaları iş doyum yönünden diğer gruplara göre daha iyi durumda olduklarının bir göstergesi olmakla birlikte, Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri örgütlenmesi ve çalışmasında sağlık meslek gruplarının önerilerinin daha az dikkate alındığının bir göstergesi olarak da değerlendirilebilir(tablo 16). Piyal ve ark.  SSK Ankara Eğitim Hastanesi çalışanlarında bu araştırmada kullanılan ölçeği kullanarak yaptıkları çalışmada sadece ekip çalışması alt ölçeği puan ortalamasının alınabilecek en çok puanın yarısını aştığını, genel iş doyumu puan ortalamasının (x=42,96), ölçekten alınabilecek en çok puanın yarısından az olduğunu saptamışlardır.

Hekimlerde ekip çalışması, kuruma bağlılık ve güven, diğer sağlık personeli grubunda, işin kendisi, ekip çalışması, bilgilendirme-iletişim, çatışma-çözme, kuruma bağlılık ve güven, şoförlerde, fizik koşullar, işin kendisi, ekip çalışması, bilgilendirme-iletişim, çatışma-çözme, örgüt kültürü, kuruma bağlılık ve güven alt ölçeklerinin ortalama puanları genel iş doyumu puan ortalamasının üzerindedir.

SONUCLAR

Ankara 112 Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri’nde çalışanlara uygulanan bu anket çalışması ile mesleki doyum durumları saptanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın ikincil amacı ise iş doyumunu etkileyen etmenlerin saptanmasıdır.

Elde edilen verilerin değerlendirilmesi ile cinsiyet ve eğitim düzeyi değişkenlerinin iş doyumu üzerinde etkili olduğu, yaş ve kurumda çalışma süresinin iş doyumuna bir etkisinin olmadığı saptanmıştır.

Bu durumun başlıca nedeni kurum olarak 112’lerin yeni kurumsallaşmaya başlaması, bu nedenle ortalama çalışma yaşının düşük olması olabilir.  Bir diğer etken ise yine yeni kurulan bir kurum olarak yatırım yapılan bir alan olması etkili olabilir. Bu kurumda çalışanların ortalama iş doyumu puanlarının literatürdekine göre yüksek bulunması hizmetin özelliğinden kaynaklanıyor olabilir. Her türlü acil duruma müdahale edebilme ve sonucunu alma iş doyumunu artırmaktadır. Ancak bu konuda kesin yargıya varabilmek için daha kapsamlı ve zamana yayılan araştırmalara ihtiyaç vardır.

 

Kaynakça

 

1.        Gürbüz, Y., Karavuş, M., Cebeci, D., Akdaş, A.: Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Sağlık Personeli’nin İş Tatmini Düzeyleri, 3. Ulusal Sağlık ve Hastane Yönetimi Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ankara, 2000.

2.        Çoruh, M. : Sağlık Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Performans Ölçümü, Haberal Eğitim Vakfı Yayını

3.        Aksakal, N., F., Özkan, S., Baykan, Z., Aycan, S. : Gölbaşı Bölgesi’nde Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarında Çalışan Sağlık Personeli’nin Mesleki Memnuniyet Durumları, Sağlık ve Toplum, Yıl:9, Sayı:4, Ankara,1999

4.        Çelen, Ü., Piyal, B., Karaodul, G., Demir, M., Ankara Onkoloji Eğitim Hastanesi Çalışanlarının İş Doyumu, Uluslar arası Halk Sağlığı Kongre Kitabı, İstanbul, 2000

5.        Erefe, İ., Kocaman, G., Bahar, Z., Okumuş, H. : Bir Üniversite Hastanesi’nde Çalışan Hemşirelerinİş Doyumu Üzerine Bir Araştırma, Türk Hemşireler Derneği Dergisi, Sayı 2-3, 1982

6.        Rje,L., Byes, I.: Manegement Theory and Application. Irwin Inc., Homewood, 1980

7.        Berns, J.S. : Job Satisfaction and Conflict Management. Management for Nurses, Toronto, 1984 ,132-8

8.        Maccormick, E.J., Tiffin, J. : Industrial Psychology, Printice Hall Pscychology Series, USA, 1974

9.        Balzer, W.K., Smith, P.C., Kravitz, D.A., Lovell, S.E., Paul, K.B., Reilly, B.A.,& Reilly C.E. (1990). User’s Manual : Job Descriptive Index (JDI)- Job in General (JIG) Scales. Bowling Green : Bowling Green State University Press

10.     Landy, F.J. (1989) : Psychology of work behavior (4th ed.) Pacific Grove: Brooks/ Cole

11.     Judge, T.A.,& Watanabe, S. (1993) : Another look at the job satisfaction life satisfaction relarionship, Journal of Applied Psychology, 78(6), 939-948

12.     Ergin, C.: Bir İş Doyumu Ölçümü Olarak “İş Betimlemesi Ölçeği” :Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Türk Psikoloji Dergisi, 1997, 12(39), 25-36

13.     Sencer, M. : Kamu Görevlilerinde İş Doyumu ve Moral, Amme İdaresi Dergisi, Sayı 1, Mart, 1982

14.     Musal, B. : Pratisyen Hekimlerde Mesleki Doyum ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi , Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilimdalı Uzmanlık Tezi, İzmir, 1992

15.     Can, H., Tuncer, D., Ayhan, Y. : İşletme ve Yönetim, Aslımlar Matbaası, Ankara, 1984

16.     Marriner, A. : Job Satisfaction, Management for Nurses, Toronto, 1984, Chapter 23,242-54

17.     Wernimont, P.F. : Job Characteristics as Satisfiers and Dissatisfiers. J. Appl.Pscyhol. 1966; 50 : 41-50

18.     Friedlander, F. : Job Characteristics as Satisfiers and Dissatisfiers. J. Appl. Pscyhol., 1964; 6 : 388-92

19.     Wernimont, P.F. : Intrinsinc and Extrinsinc Factors İn Job Satisfaction. J. Appl. Pscyhol. 1966 ; 50 : 41-50

20.     Ewen, R.B. : Some Determinants of Job Satisfaction. J. Appl. Pscyhol. 1964 ; 48 : 161-3

21.     Wofford, C.J. : The Motivational Bases of Job Satisfaction and Job Performance. Personnel Psychology, 1971 ; 24 : 501-18

22.     Dunnette, D.M., Campbell, S.P., Hakel, D.M. : Factors Contrubuting to job Satisfaction and Job Dissatisfaction in Six Occupational Groups. Organisational Behaviour and Human Performance 1967 ; 2 : 143-74

23.     Onaran, O. : Çalışma Yaşamında Güdülenme Kuramları, Ankara Üniversitesi SBF Yayınları, No : 470, Ankara, 1981

24.     Wroom, V.H. : Work and Motivation. John Wiley and Sons, Inc., Newyork, 1964

25.     Piyal, B.: Sosyal Sigortalar Kurumu Ankara Eğitim Hastanesi’nde Çalışanların İş Doyumu, Kriz Dergisi, Sayı: 2, Ankara, 2000

26.     Steven L et al : Psychosocial and Organizational Factors : Encylopedia of Occup. Health and Safety. ILO Publications, Geneva, 1999

27.     Piyal, B. : Üç Hastanede Çalışanların İş Doyumu ; Farklı Görevli Çalışanların Karşılaştırmalı Analizi, 3. Ulusal Sağlık ve Hastane Yönetimi Sempozyumu Bildiri kitabı, Ankara 2000

28.     Chambers R et al : Stresses, Coping Mechanisms and Job Satisfaction In General Practitioner Registrars. BJ Gen Prac, 46 : 343-348, June 1996

29.     Aslan, S.H., Alpaslan, Z.N., Ünal, M. (1996a) : Tıpta Uzmanlık Öğrencisi Hekimlerde Tükenme Düzeyleri, Türk Psikiatri Dergisi, 7(1) : 39-45

30.     Aslan, S.H., Alpaslan, Z.N., Aslan, R.O., Ünal, M.(1996b) : Hemşirelerde Tükenme, İş Doyumu ve Ruhsal Belirtiler, Nöropsikiyatri Arşivi, 33(4) : 192-199

31.     Ergin, C. : Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması, 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Yayınları, Ankara, 1992, s.143-155

32.     Olkinuora, M., Asp,S., Juntunen, J., Kauttu, K., Strid, L., Aeqerimaa, M. : Stress Symtoms, Burnout and Suicidal Thoughts in Finnish Physicians, Soc. Psychiatry Psychiatr Epidemiol, 1990, 25 : 81-86

33.     Aksayan, S. : Koruyucu ve Tedavi Edici Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Hemşirelerin İş Doyumu Etkenlerinin İrdelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 1990, s:5

34.     Musal, B., Elçi, Ö.Ç., Ergin, S. : Uzman Hekimlerde Mesleki Doyum, Toplum ve Hekim Dergisi, İstanbul, Cilt 10, Sayı 68, 1995

35.     Bodur, S. : Sağlık Yöneticilerinde İş Doyumu, 5. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Bildiri Kitabı, İstanbul, 1996

36.     Baysal, A.C.: Sosyal ve Örgütsel Psikolojide Tutumlar, İstanbul, 1981

37.     Başaran, İ.E. : Yönetimde İnsan İlişkileri, Yönetsel Davranış, Kadıoğlu Matbaası, Ankara, 1992, s:11-49,160-166, 177-184

38.     Erdoğan, İ. : İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış, Avcıol Basım Yayın,İstanbul, 1996,s:231

39.     Özkalp, E., Kırel, Ç. : Örgütsel Davranış, T.C. Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayını, No :111, s :66-141, 242-278, Eskişehir, 1996

40.     Dunnette, D.M., Campbell, S.P., Hakel, D.M.: Factors Conributing to Job Satisfaction and Job Dissatisfaction in Six Occupational Groups, Organisational Behavior and Human Performance 1967; 2; 143-174

41.     Hulin, C.L., Smith, P.C., “Sex Differences in Job Satisfaction, In Gruncberg, M.M., (ad): Job Satisfaction, The Macmillan Pross Ltd. London, 1976, p.174

42.     Aslan, S.H. ve ark., Kocaeli’nde Bir Grup Sağlık Çalışanında İşe Bağlı Gerginlik, Tükenme ve İş Doyumu, Toplum ve Hekim, c. 12, sayı 82, sf. 24-29, Kasım-Aralık 1997

43.     Bener, S., Hemşirelerin Mesleki Doyumu ve Genel Ruhsal Sağlığı Araştırması, H.Ü.T.F. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara, 1999

44.     Hulin, C.L. and Smith, P.C., (1965). A Linear model of job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 49,209-216.

45.     Hulin, C.L. et all, (1982). Application of item-response theory to analysis of attitude scale translations. Journal of Applied Psychology, 67(6), 818-825

46.     Smith,P.C., et all, The measurement of satisfaction in work and retirement. Chigago: Rand McNally and Co.

47.     Şenol, V., Mucuk, S., Öztürk,Y., Kayseri Doğum ve Çocuk Bakımevinde Çalışan Ebe ve Hemşirelerin İşyeri Sorunları ve Bunları Etkileyen Faktörlerin değerlendirilmesi, V. Halk Sağlığı Kongresi, Bildiri Kitabı, İstanbul,1996

  1. Kandemir, S., Ankara İl Sağlık Müdürlüğü Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri (112) ambulans ekiplerinde çalışan sağlık personelinin iş doyumlarının ve etkileyen etmenlerin belirlenmesi, Yayınlanmamış Araştırma, Ankara, 2001

My Contact Information

Links to Other Sites