112 DE IS DOYUMU

ANKARA ACIL SAGLIK HIZMETLERI (112) AMBULANS EKIPLERINDE ÇALISAN SAGLIK PERSONELININ IS DOYUMLARININ VE ETKILEYEN ETMENLERIN BELIRLENMESI

Sevinç KANDEMIR*, Ahmet Haki TÜRKDEMIR**

*danisman Hekim, **Epidemiyoloji Birimi

Ankara 112 Acil saglik Hizmetleri Il Ambulans Servisi

ÖZET

AMAÇ: arastirma sonucunda elde edilecek bulgulara göre, Ankara-112 çalisanlarinda is doyumunu arttirmaya ya da doyumsuzlugu azaltmaya yönelik çalismalara isik tutarak verimlilikte ve hizmet kalitesinde artis saglanmasi hedeflenmektedir.

YÖNTEM: arastirmanin verileri anket formu ile toplanmistir. Anket iki kisimdan olusmaktadir. Birinci kisimda sosyo-demografik özelliklerle ilgili veri toplanmasi amaciyla gelistirilmis sorular bulunmaktadir. Ikinci kisimda is doyumu ölçegini olusturan sorular yer almaktadir. Arastirmada kullanilan IS Doyumu ölçegi (IDÖ), Almanya’da Giessen Üniversitesi’nde arastirmaci Ingwer Borg tarafindan gelistirilmistir. Ülkemizde  Ege Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümü’nde Almanca’dan Türkçe’ye çevrilmis, geçerlilik ve güvenilirligi test edilmistir.

 Sosyo-demografik özelliklerle ilgili veri toplamak amaciyla gelistirilen sorular arastirmacilar tarafindan hazirlanmistir. Arastirmada yirmi iki istasyonun Sehrin degisik bölgelerine serpistirilmis olmasindan kaynaklanan ulasim güçlükleri, zaman, bütçe ve personel kisitliliklari  göz önünde bulundurularak 22 istasyon üzerinden % 50 örneklem seçilmis ve arastirma 11 istasyonda gerçeklestirilmistir. Anketler belirlenen birimlere 12-24 aralik 2000 tarihleri arasinda uygulanmistir.

Toplanan anketler, tek tek gözden geçirilmis ve veri girisi için uygun kodlamalari yapilmistir. Ayrica ölçek yanitlari puanlara dönüstürülmüstür. Daha sonra MS Office 2000 Excell programinda hazirlanan giris formuna tek tek girilmistir.

Daha sonra girilen veriler SPSS 9,0 programina dönüstürülerek, gerekli analizler yapilmistir. Ham puanlar standardize puanlara dönüstürülmüstür. Rapor için verilerin tanimlayici tablolari hazirlanmis ve istatistik önemlilik testleri (varyans analizi) uygulanmistir.

Hekimlerin % 25’i 30 yasindan küçük, % 68,1’i 30-39 yas grubundadir. Arastirmaya katilan hekimlerin % 47,7’si erkek, % 63,6’si evli olup, % 92,9’unun esi çalismaktadir. % 81,8’inin, devlet memuriyeti süresi 10 yildan azdir.

Arastirmaya katilan hekimlerin % 62,8’i çekirdek aile yapisina sahiptir. % 39,4’ü bir çocugu vardir. % 44,4’ünün çocugu krese ve okula gitmektedir. Hekimlerin % 16,7’sinin evinde bakima muhtaç bir yakinlari oldugunu ifade etmistir.

Hekimlerin % 55,8’I birinci öncelikli sorunlarinin ekonomik oldugunu belirtmis, % 15,9’u mutsuz oldugunu ifade etmistir. Hekimlerin % 51,2’si günlük islerinden arta kalan zamanda dinlenme firsati bulamadigini belirtmis, % 59,1’i yillik izninde  tatilini geçirmek için turistik tesisleri tercih ettigini ifade etmistir. Yillik iznini çalisan hekimler arasinda % 11,4 siklikta rastlanmistir.

Hekimlerin % 68,2’si 112’de görevlendirilmeyi kendisi istemistir. Hekimlerin % 59’u 112’de çalisma süresi 0-36 ay arasindadir. % 61,4’ü çalistigi istasyona özel araci ile gelip-gitmektedir. % 63,6’si evinden görev yerine 0-30 dakikada ulasmaktadir. Bir nöbette hekimlerin % 26,3’ü evinden istasyona ulasmak ve geri dönmek için ortalama 2.000.000 TL’den (yaklasik 5 USD) fazla para harcamaktadir.

Hekimlerin % 54,5’i ek bir iste çalismaktadir. Çalistigini belirten hekimlerden % 20,8’i meslek disi bir is yapmaktadir. Bu ek iste günlük çalisma süreleri % 60,9’unda 0-8 saat arasindadir. Hekimlerin % 67,8’i ek iste haftasonlari da çalistigini belirtmistir. % 84,1’i mezuniyet sonrasi bir egitime katilmistir. Hekimlerin % 42,5’i uzmanlasmak istedigini ifade etmektedir.

Hekimlerde yas arttikça is doyum puanlari düsmektedir. Hekim ve diger saglik personeli grubunun is doyum puan ortalamalari arasinda istatistiksel açidan anlamli bir farklilik bulunmustur.

Memuriyette geçirilen yil ile is doyum arasinda anlamli bir iliski saptanamamistir. 112’de çalisma süreleri ile is doyum arasinda anlamli bir iliski saptanamamistir.

Kadinlarda is doyumun daha fazla oldugu yönünde anlamli bir iliski istatistik olarak görülmektedir. Medeni durum açisindan hekim grubunun is doyumu puan ortalamalari farklilik göstermemektedir. Bosanmis hekimlerin is doyum puanlari yüksek görünmekle birlikte gruplar arasinda istatistiksel olarak anlamli  bir fark bulunamamistir.

Herhangi bir sorunu oldugunu ifade edenlerle, sorunu olmadigini belirtenler  arasinda is doyumu açisindan anlamli bir iliski saptanamamakla birlikte, ekonomik sorun disinda bir sorununun oldugunu ifade edenlerin (genellikle saglik sorunlari) daha düsük is doyum puani aldiklari görülmektedir.

Kendini mutlu hissetme durumu ile is doyum puan ortalamari arasinda anlamli bir farklilik bulunamamistir. Ek iste çalisma süresi açisindan meslek gruplari arasinda, is doyum puan ortalamalari açisindan anlamli bir farklilik bulunamamistir.

Mesleki gelecek konusundaki beklentilere göre saglik alani disinda baska bir iste çalismak isteyenlerde is doyum puanlarinda bir düsüklük izlense de istatistik olarak anlamli görülmemistir. Özellikle meslekten ayrilma düsüncesinde olanlarda en yüksek puan ortalamasi olmasi düsündürücüdür.

Bu arada hekimlerde yönetim görevinden kaçinmanin belirgin biçimde gözlenmesi dikkat çekicidir. Yine hekimlerde uzmanlasma düsünceleri is doyum puanlarini artirici etki göstermekle birlikte istatistik bir anlamlilik gösterilememistir.

Hekim grubunda kendi istegi ile 112’de görevlendirmeye bagli olarak is doyum puan ortalamalarinin anlamli olarak farkli oldugu saptanmistir.

Farkli meslek gruplarinin is doyumlari arasinda önemli farkliliklar oldugu saptanmis ve bu farkliliklarin, meslegin sayginligi, is üzerindeki denetim, çalisma gruplarinin bütünlesme düzeyi ve mesleki topluluklar olusturma olarak tanimlanan dört temel etmenden kaynaklandigi düsünülmüstür.

Bu etmenlerden en önemlisi meslegin sayginligidir : sayginlik arttikça, is doyumu da artmaktadir. Çalisanin kendi isini ve digerlerinin isini denetleme yetkisinin; yani örgüt hiyerarsisindeki konumunun güçlenmesi de is doyumunu artirir. Çalisma gruplarinin bütünlesme düzeyi ise, isin çalisanlari birlikte çalismaya yönlendirme düzeyinin bir türevidir. Bütünlesme düzeyi arttikça, is doyumu da artar(27).

Elde edilen verilerin degerlendirilmesi ile cinsiyet ve egitim düzeyi degiskenlerinin is doyumu üzerinde etkili oldugu, yas ve kurumda çalisma süresinin is doyumuna bir etkisinin olmadigi saptanmistir.

Bu durumun baslica nedeni kurum olarak 112’lerin yeni kurumsallasmaya baslamasi, bu nedenle ortalama çalisma yasinin düsük olmasi olabilir.  Bir diger etken ise yine yeni kurulan bir kurum olarak yatirim yapilan bir alan olmasi etkili olabilir. Bu kurumda çalisanlarin ortalama is doyumu puanlarinin literatürdekine göre yüksek bulunmasi hizmetin özelliginden kaynaklaniyor olabilir. Her türlü acil duruma müdahale edebilme ve sonucunu alma is doyumunu artirmaktadir. Ancak bu konuda kesin yargiya varabilmek için daha kapsamli ve zamana yayilan arastirmalara ihtiyaç vardir.

Anahtar Kelimeler: Ankara112, ısdoyumu, Acil saglik Hizmetleri